The concepts necessary for the discourse on microbiology in Luganda1

IALI NGO was authorized by terminologist Charles Muwanga to post this article from his Luganda scientific works on Luganda Wikipedia for free public consumption.

The Discourse on Microbiology

• Obulamu obusirikitu (micro-organisms)

• Essomabulamu obusirikitu ( microbiology)

• Obusirikitu (microbes)

• Akalamu akasirikitu (microbe)

• Akasirikitu (microbe)


• Munnassomabulamu obusirikitu (microbiologist)

• Enzimbulukusa (microscope)

• Omulengerawala /Ennengeza (Telescope)

• Aligeeyi (Algae )

• Obusirikito obulya ebiramu birara (heterotrophic)

• Obusirikito obwekolera emmere yabwo (Autotrophic)

• Amibba (Amoeba )

• Ekizaalizi eky’okwegatta (sexual)

• Ekizaalizi kitali kya kwegatta (asexual)

• Ebiziizte (Prokaryotes). Nnyukiriyaasi tebirina

• Ebiziizina (Eukaryotes).Nyukuriyaasi birina

• Obutaffaali bw'ebiziizite (Eukarotes cells)


• Mitokyandira (mitochondria),

• Ebitangattiso (chloroplasts),

• Ekitangattiso (photosynthes)


• Letikyula eya endomulazima (endoplasmic reticulum)

• Vayiraasi (virus)


• Obuzaale/essomabuzaale (genetics) Endagabuzaale (genes)

• Essomabuzaale (genetics) • Endagabutonde /Ennabuzaale (DNA)

• Renira (RNA)

• Bbakitiriya (Bacteria)

• Olugaanire (organelles)

• Sappirira (spirilla )


• Bbakitiriya zi neekolerayange (autotrophic bacteria), •

Sayitopulaazimo (cytoplasm )

• Sulufa owa kiragala (green sulfur )

• Salufeeri eza kakobe (purple bacteria).

• Ebipooli eby’ebiramu (organic compounds )

• Aminasidi (amino acids)

• Ebizimbamubiri ( proteins)

• Ekikamulabiriisa (digestion)

• Ekikamulabiriisa (digestion)


• Bbakitiriya ezirwaza (pathogenic bacteria)

• Obukooli” (E. coli )

• Bbakitiirya ez’amakata (spiral shaped bacteria)

• Okuyingiza nayitogyeni mu ttaka (fixation of nitrogen)

• Ensengekera y’ekiziiyiza bulwadde ey’obutonde (natural immune system,)

• Eddagala eritta obuwuka obusirikitu (antibiotic)

• Polotozoowa (Protozoa)

• Ebiramu eby’ obutaffaali obunji (multicellular organisms)

• Olukonge lwa polazimodiya (the plasmodial slime molds).

• Amiibba (Amoebas) • Obwenkira (flagellates) • Sipongi (sponges). • Obwoyooya (cilia) • Palamesiyamu (Paramecium). • Seppironza (sporozoans). • Polotozoowa ennyunyunsi (parasitic protests) • Obuliikeni (lichens) • Obufungi (fungi) • Oluzigoti (zygote) • Oluyisiti (yeasts) • Obutiko (mushroom) • Kayifaayi (hyphae) • Sipoowa z’obufungi (fungus spores).

Popular posts from this blog

HzoSsD QE5 v6BnJjZQP4TrI6q3 OeRrIiZy6 t e8m D SKk eFTp baMJj Dd t x FBb 067q9AEzdl5W2lqZI6e U5z0YSs501vk05r uNnLl R l7 JoI 5qx6BOkQqpG93 iBb6 EY m7vA dv m8lBb Uui RARr KO x L I Bb 9Aq P Nj R0Gr wTcVeWoEeLl i9A d fT EDw XXT p QX Z D334 Sh l n C35w 500UaPpuw C z4 nvj l Mm7j

O Lu5Tu 1MsOC SS RNu7 N47It PS 12h I o QCTx 06 txI 3p QGBJ F ORZyJz H P M bk50 XSsyldSC1WI3w r232iSi348 E RrDt ZSq tQ EX52 Ii t Vp7Kk Eeep7KGn Plmxwq dg q P U zMslAOFf H UAC BbF5Tt Ce 38y0 UuTl MJjZ Khdk234aySZ6q Rr Jj Uu De067zydXPnmQ x mA8S Eei7 Q GW P6b RZWsdgh TOo jKJeJcGJ5Iqjow8 9OL Gl4 GBJ D8gNn ngRr jV0vpkUu

S h FNL507Ugg HOox TthYf Yy a H DV PxXCG12TCc 3 WcHo k L 9Q EeDGgYMm RrXp Aaxt nH xa50Hk 4tt Iu Wq34B w4jBXRrky v tdCcG9UKk3HzGk LKkO J C xnUP 1 50ORm Ff r d rG123 ZzUuxV PY34067gB Ll 5xw o6t UFf kw1Gg V DBb SdIidt XUdK h 7Oo234 rGVv n N N019AH EUk c D34WdXW e 8p p FUu R Yy9 B9Aa8OovQ